Onlangs hebben we een aantal updates doorgevoerd in het onderdeel ‘Aandoeningen’ van de iGene app. Eén van de aanpassingen betreft het uitfaseren van de (optionele) analyse van de hoog-risicogenen BRCA1, BRCA2 en PALB2 in relatie tot borst-, eierstok- en prostaatkanker.
BRCA-genen en borst-, eierstok- en prostaatkanker
Bij 5 tot 10 procent van de mensen met borst-, eierstok- of prostaatkanker is er sprake van een erfelijke mutatie in een zogeheten hoog-risicogen: BRCA1, BRCA2 of PALB2. Mutaties in deze genen zijn relatief zeldzaam; 1 op de 400 mensen heeft een mutatie.
Mensen met een BRCA1-, BRCA2- of PALB2-mutatie hebben een sterk verhoogd risico op borst-, eierstok- en prostaatkanker, en kunnen er baat bij hebben om hiervan op de hoogte te zijn. Zo kunnen ze bijvoorbeeld eerder deelnemen aan screeningsprogramma’s in het kader van vroegopsporing.
Genetisch onderzoek
In families waar borst-, eierstok- en prostaatkanker voorkomt op opvallend jonge leeftijd, zullen familieleden over het algemeen goed geïnformeerd en gescreend worden door een klinisch geneticus. Genetisch onderzoek door een klinisch geneticus is niet alleen van belang voor het meest betrouwbare onderzoek of er een BRCA- of PALB2 mutatie aanwezig is, ze zorgen ook voor de juiste ondersteuning en begeleiding.
Echter, niet alle mensen met een BRCA- of PALB2-mutatie zijn zich hiervan bewust, bijvoorbeeld omdat er in het algemeen weinig andere familieleden zijn, de mutatie via de vaderlijke-lijn is overgeërfd, familieleden door andere oorzaken op jonge leeftijd zijn overleden, in geval van adoptie, etc. Deze mensen komen niet in aanmerking voor preventief onderzoek bij een klinisch geneticus.
Discussie over de DNA-zelftest
Vanaf de eerste DNA-test die iGene in 2017 uitvoerde, is het wel of niet presenteren van de in kaart gebrachte mutaties op de BRCA-genen echter al een gevoelig en veelbesproken thema. Niet alleen intern, maar ook tussen wetenschappers en in de media. In de loop van de jaren hebben we dan ook regelmatig aanpassingen gedaan in de presentatie van de analyseresultaten en de algemene toelichting en uitleg hierbij.
Het standpunt van iGene in deze discussie is altijd geweest: de iGene DNA-test is geen alternatief voor de klinisch geneticus, maar een aanvulling hierop. In de media wordt de iGene DNA-test steevast vergeleken met genetisch onderzoek bij een klinisch geneticus, terwijl de vergelijking zou moeten zijn: de iGene DNA-test en géén genetisch onderzoek. Het gaat uiteindelijk om de winst van elke correcte positieve uitslag die via een publiek toegankelijke DNA-test is vastgesteld, die er anders mogelijk pas ‘te laat’ achter zou zijn gekomen.
Bij het vermoeden van aanleg voor BRCA-gerelateerde kanker is het altijd verstandig onderzoek te laten doen door een klinisch geneticus
Waarom we hebben besloten BRCA-analyse uit te faseren
Na zorgvuldige afweging hebben we in 2025 besloten om de optionele BRCA- en PALB2-analyse uit te faseren uit de iGene-app. Dit heeft mede te maken met de analysemethode, waardoor de DNA-test van iGene in een aantal gevallen tot ongewenste vervolgstappen leidt.
Als eerste is er een mogelijke kans op een fout-negatieve uitslag, omdat de BRCA- en PALB2-genen niet volledig worden onderzocht, maar alleen op de belangrijkste bekende mutaties. Ongeveer 90% van de dragers zou met de iGene DNA-test opgespoord kunnen worden. Het risico bestaat dat de (kleine) groep mensen die iGene DNA-test als primaire BRCA-test beschouwen én mogelijk een fout-negatieve uitslag krijgen, geen verder onderzoek laten doen bij een klinisch geneticus (ondanks onze waarschuwingen voor het bestaan van dit risico).
Daarnaast is de mogelijke kans op een fout-positieve uitslag, een ‘vals alarm’. Dit kan bijvoorbeeld gebeuren als de genotype-bepaling een duidelijk positief signaal geeft, terwijl het (na nader onderzoek door een klinisch geneticus) blijkt te gaan om een niet-pathogene mutatie op dezelfde positie. Aan de ene kant is dat achteraf natuurlijk een hele opluchting, maar aan de andere kant heeft het onterecht tot grote zorgen geleid. De nuancering in de testuitslag dat het ‘mogelijk’ om een positieve uitslag gaat (en dat er altijd onderzoek nodig is door een klinisch geneticus om definitief uitsluitsel te geven) neemt de zorgen omtrent een sterk verhoogd risico op kanker natuurlijk niet weg.
Hoewel fout-negatieve- en fout-positieve uitslagen bij elk type (medisch) onderzoek voorkomen, leidt dit tot verwarring en discussie. Omdat we ons - zonder gedoe en discussie - willen focussen op de positieve bijdragen van de iGene DNA-test, hebben we besloten om de hoog-risicogenen BRCA1, BRCA2 en PALB2 in zijn geheel uit de analyse te halen.
Wat betekent de genetische risicoscore zonder BRCA- en PALB2-analyse?
In verreweg de meeste gevallen (90-95%) wordt borstkanker niet veroorzaakt door een mutatie in een hoog-risicogen zoals BRCA1, BRCA2 en PALB2, maar spelen andere (al dan niet genetische-) factoren een rol.
De genetische risicoscore die iGene presenteert voor borst-, eierstok- en prostaatkanker, is gebaseerd op DNA-varianten die geassocieerd zijn met borstkanker in zogenoemde laag- en middelhoog risicogenen. Variaties in deze genen hebben individueel gezien weliswaar een minder grote impact; een optelsom van meerdere DNA-variaties kan in sommige gevallen óók tot een (aanzienlijk) verhoogde risicoscore leiden.
Wat betekent het uitfaseren van de BRCA-analyse als je in het verleden een DNA-test bij iGene hebt gedaan?
Vanaf december 2024 nemen wij de BRCA- en PALB2-genen niet meer mee in onze DNA-analyse.
Als je vóór die tijd een DNA-test hebt gedaan én het ‘BRCA-slotje’ hebt ontgrendeld, is jouw genetische risicoscore voor borst-, eierstok- en/of prostaatkanker mogelijk aangepast. De resultaten voor de genen BRCA1, BRCA2 en PALB2 worden immers niet meer meegenomen in de analyse.
Als je het ‘BRCA-slotje’ destijds niet hebt ontgrendeld, is het niet langer mogelijk een optionele BRCA-analyse te laten uitvoeren.