Er is veel bekend over de ziekte van Alzheimer en de erfelijke componenten van deze ziekte. Minder is er bekend over de op één na meest voorkomende vorm van dementie: vasculaire dementie. Maar wat is vasculaire dementie precies? Wat zijn mogelijke oorzaken van deze ziekte? En is vasculaire dementie erfelijk? iGene geeft antwoord.
Wat is vasculaire dementie?
Door beschadigde bloedvaten kan het gebeuren dat een deel van de hersenen minder bloedtoevoer krijgt en daardoor langzaam afsterft. Worden de cognitieve problemen als gevolg hiervan zodanig groot dat ze iemands dagelijks functioneren in de weg zitten? Dan spreken we van vasculaire dementie. Meestal zien we de ziekte optreden tussen de 65 en 75 jaar, maar vasculaire dementie kan zich ook al op jongere leeftijd manifesteren. Van alle mensen met dementie, heeft ongeveer 10 tot 15% vasculaire dementie.
![vasculaire dementie erfelijk]()
Oorzaken vasculaire dementie
Er zijn verschillende oorzaken voor vasculaire dementie. Deze kunnen meer inzicht geven in de vraag of vasculaire dementie erfelijk is.
De belangrijkste risicofactoren voor vasculaire dementie zijn leeftijd, leefstijl en genen. Als iemand een beroerte heeft gehad, of diabetes of een hartaandoening heeft, is de kans twee keer zo groot dat iemand vasculaire dementie ontwikkelt. Vasculaire dementie kan ontstaan als gevolg van kleine beroertes of TIA’s, maar kan ook al optreden na een enkel herseninfarct. Als je ooit een depressie hebt gehad, verhoogt dit ook de kans op vasculaire dementie.
Vasculaire dementie is het gevolg van schade aan de bloedvaten in de hersenen. Daarom spelen veelal dezelfde (zowel genetische als niet-genetische) risicofactoren een rol die we ook kennen van een beroerte of hart- en vaatziekten.
Is vasculaire dementie erfelijk?
Er bestaan genetische mutaties die de kans op vasculaire dementie sterk kunnen verhogen. Hiervan is bijvoorbeeld sprake bij de zeldzame aandoening CADASIL (‘Cerebrale Autosomaal Dominante Arteriopathie met Subcorticale Infarcten en Leukoencefalopathie’). Daarbij krijgen mensen vaak al op middelbare leeftijd last van beroertes, die ook vaak terugkeren. De kans op vasculaire dementie wordt door de terugkerende beroertes hoger.
In het geval van CADASIL is een mutatie op het NOTCH3-gen op chromosoom 19 verantwoordelijk voor de terugkerende beroertes. Als een ouder deze mutatie bij zich draagt, is de kans 50% dat een kind deze erft. Deze mutatie, die via beroertes ook het risico op vasculaire dementie erfelijk verhoogt, is zeer zeldzaam en komt in Nederland maar voor bij iets meer dan 170 families (bron: Hersenstichting).
Een ander voorbeeld van een aandoening waarbij een genetische mutatie de kans op vasculaire dementie erfelijk vergroot, is de Katwijkse ziekte (ook wel: HCHWA-D, Hereditary Cerebral Hemorrhage With Amyloidosis – Dutch type). Hierbij krijgen patiënten tussen het 45e en 65e levensjaar hun eerste hersenbloeding of herseninfarct door een ophoping van eiwitten die de vaatwanden in de hersenen verzwakt. Ook deze aandoening is zeer zeldzaam. Er zijn wereldwijd maar zo’n 350 mensen bekend met deze aandoening, die dus ook via beroertes de kans op vasculaire dementie erfelijk vergroot.
Nogmaals: aandoeningen die de kans op vasculaire dementie erfelijk verhogen zoals bovenstaande voorbeelden, zijn zeer zeldzaam. Samen zijn ze slechts verantwoordelijk voor een heel klein gedeelte van alle gevallen van vasculaire dementie.
![vasculaire dementie erfelijk]()
Is een verhoogd risico op vasculaire dementie erfelijk?
Naast zeldzame mutaties die de kans op vasculaire dementie aanzienlijk verhogen, zijn er ook vaker voorkomende genetische varianten die deze kans (heel) licht kunnen verhogen of verlagen. Deze genen, die jou iets gevoeliger of juist iets minder gevoelig maken voor vasculaire dementie, zijn vergelijkbaar met de genen die jouw kans op hart- en vaatziekten verhogen of verlagen.
Komen hart- en vaatziektes of beroertes relatief veel voor in jouw familie? Dan kan het zijn dat jouw kans op vasculaire dementie licht verhoogd is. Let op: dit betekent niet dat vasculaire dementie erfelijk is in de zin dat je het rechtstreeks van je ouders erft. Maar het betekent wel dat een licht verhoogd risico op het ontwikkelen van vasculaire dementie erfelijk kan zijn. Om dit in het juiste perspectief te zien: de rol van erfelijkheid is bij vasculaire dementie bijvoorbeeld een stuk kleiner dan bij de ziekte van Alzheimer.
Vasculaire dementie voorkomen
Wat je zelf kunt doen om de kans op vasculaire dementie te verkleinen? Eigenlijk grofweg dezelfde dingen die hart- en vaatziekten of een beroerte voorkomen (of waarmee je in elk geval de kans hierop verkleint). Want als je goed voor je hart en vaten zorgt, verklein je ook de kans op bloedpropjes die de bloedtoevoer naar een deel van de hersenen kunnen afsluiten. Een iGene Paspoort geeft inzicht in je risico op deze en meer aandoeningen en geeft advies om de kans hierop te verkleinen.